Yine de kurallar bazen çiğnenmek içindir. Şu an dünyanın en büyük spor organizasyonu olan Dünya Kupası var ve her seferinde olduğu kızların ofsayt (off-side) bilmemesi geyiği bol bol yapılıyor. İddia ediyorum ki, ofsaytı bilmeyen ve maçlara maruz kalan kadınlarla, ofsaytı bildiğini zannedip aslında bilmeyen erkeklere bu satırlarda ofsaytı anlatabileceğim. (Yazı futbol hakkında elle oynanmaz, kaleye girerse gol olur gibi basit kuralları bildiğinizi varsaymaktadır.)
 |
| Bazen önce Türkçeyi öğrenmek gerekebilir. |
Ofsayt Kuralının Ruhu: Beleşçiliği Önlemek
Ofsaytı açıklamaya çalışanların yaptığı en büyük yanlış, böyle bir kuralın sebebini anlatmadan salt kurallar üzerinden açıklamaya çalışmaktır. Bu daha çok kafa karıştırmaktan başka bir işe yaramaz, ayrıca "ofsaytı kaldıracağız" gibi gereksiz liberal demokrat parti vaatlerine sebep olur.
Bir mahalle veyahut halı saha maçında ofsayt kuralının uygulanabilmesi hemen hemen imkansızdır. Dolayısıyla o tarz maçlar beleşçilik denen, oyunun zevkini öldüren ama bir yandan ofsayt kuralı olmayınca çok efektif olan bir stratejiye yol açar: Şöyle ki, futbolcu rakip kalenin orada durur ve top bekler. Koşmadığı için yorulmaz, takım arkadaşları topu sahanın herhangi bir yerinde kaparlarsa topu ona doğru dikerler, o da topu yakalayıp gol atar, ya da en azından gol atma şansı fazla olur.
Savunmanın böyle durumlarda beleşçinin başına bir adam dikmesi beklenir, ama mahalle maçlarında genelde herkes gol atmak istediğinden bu işe pek gönüllü çıkmaz, hatta bu "hobi spor" kültürümüzde önemli bir yeri bulunan halı saha jargonuna "Allahını seven defansa gelsin" olarak yerleşmiştir.
Mahalle maçlarında böyle durumlarda "beleşçilik yok" diye o kişiye kızılır, bazen de dövülür. Tabii yine de beleşçilik stratejisi genelde maçın sonlarında doğru herkes yorulup şiştiğinde uygulanır.
Gerçek maçlarda ise ofsayt olmadığını hayal edelim: Dayak gibi bir caydırıcı da olmadığından 1 veya birden fazla adam kesin rakip kalenin önünde bulunur, onların başına da görevlendirilen savunmacılar dikilir. Yine bir şekilde oynanır ama maç oyuncuların sahanın her tarafına yayıldığı saçma sapan ve de zevksiz bir hal alır.
Ofsayt kuralı olduğunda her futbolcu koşmak zorundadır, sahaya daha derli toplu yayılınır ve dolayısıyla maç daha zevkli olur. Eğer ofsayt olmasaydı futbol diye popüler bir spor dalı olmazdı.
Yan Hakem
Futbolda genelde orta hakem göz önündedir. Ancak futbol sahasının kale olmayan iki yanında ellerinde bayrak olan birer yan hakem vardır. Bu adamların en önemli işlevi ofsayt ihlallerini belirlemektir. Yan hakem maç boyunca görevli olduğu yarı sahadaki savunmanın en gerideki adamının hizasında kalacak şekilde bir ileri bir geri yan yan koşar.
Savunmanın en gerideki, veya diğer deyişle son adamı ofsayt ihlalinin oluşup oluşmadığını belirleyen kişidir. Yan hakem de hep onun hizasında olduğundan ofsaytı doğru olarak görebilecek neredeyse tek kişidir. Ofsayt belirlendiğinde yan hakem bayrağını sahaya doğru kaldırır.
İyi futbol taraftarları yan hakemleri de tanırlar ve ne zaman orta hakeme, ne zaman yan hakeme küfredilmesi gerektiğini iyi bilirler.
Ne Zaman Ofsayt Olur?
Ofsayt denen kural ihlali, savunmanın son adamından daha geride herhangi bir hücum oyuncusu olduğunda olur. Her ne kadar kurallarda zikredilmese de, bu adam ileride top bekleyen tembel beleşçidir.
Pas Verme Anı
Futbol hareketli bir oyundur, o yüzden herhangi bir anda hücumcu son savunmacından geride olduğunda otomatikman ofsayt bayrağı kalkmaz. Bir hücum oyuncusu ileri doğru pas verdiğinde başka bir hücum oyuncusu son savunmacıdan ilerideyse ofsaytta olur.
Bu yüzden yan hakem son savunmacının hizasında koşarken gözünün kuyruğuyla da topa bakmalıdır ki, pas atılma anındaki durumu tespit edebilsin.
Hücum ve Savunma Oyuncularının Dikkat Edeceği Hususlar
Hücum oyuncusu ofsayta düşmemek için hücum sırasında son savunmacıdan ileride kalmamak zorundadır. Ayrıca bir gol pozisyonu geçtiğinde de tembellik etmeyip geriye doğru dönmelidir. Ayrıca ayağında top olan hücum oyuncusu da pas atmadan önce atacağı takım arkadaşının ofsaytta olup olmadığını süzmeli ve ona göre pas atıp atmamaya karar vermelidir.
Savunma oyuncuları ise bir hücum oyuncusunu takip edeceğim diye dalıp gereğinden fazla geriye giderek ofsaytı bozmamaya dikkat etmelidir. Bazı takımlar "ofsayt taktiği" denen bir taktikle savunma oyuncularını aniden ileri koşturarak hücum oyuncusunu ofsayta düşürebilmektedir. Velhasılı kelam, futbolculuk sanıldığının aksine zeka gerektiren bir aktivitedir.
 |
| İngilizcesi "offside trap" |
Pasif Ofsayt
An itibariyle ofsaytın %90'ını öğrendiniz. Bundan sonrakiler kuralın ayrıntıları olacak. Diğer yandan en çok tartışma da bu ayrıntılarda çıkar. Bu ayrıntılardan en önemlisi de pasif ofsayttır. Şöyle ki, hücumcu ileriye pas attığında ve de bir hücumcu teorik olarak ofsayt pozisyonunda. Gelgelelim, bu hücumcuya doğru pas atılmadıysa ve hücumcu savunmacıları engelleyecek durumda değilse "pasif ofsayt"tadır denir ve ihlal sayılmaz. Ayrıca hücumcu geriye doğru yürüyerek pozisyona ilgisizliğini de gösterirse iyi olur.
Tabii bu yorumlaması zor bir durumdur. O yüzden zırt pırt kural kitabında yorumlamayla ilgili düzeltmeler yapılır. Futbol manyakları bu yorum farklarını sezon sezon takip ederler. Ben etmem. Ama bunun da ruhu "savunmayı engellememek" denebilir.
İki Adam Gerekliliği
Kaleci de oyuncudur ama genelde kaleye çok yakın durduğundan ofsayt hesaplarında varlığı ihmal edilir. Gelgelelim kuralın tam doğrusu, hücumcuya pas atıldığında kaleye daha yakın iki savunma takımı oyuncusu olması gerekliliğidir.
Genelde bu ayrıntının bilinmesi gerekmez, ta ki pozisyonda kaleci bir şekilde ileri çıkıp ileride kalana kadar. Bu durumda çok fantastik ofsayt tartışmaları çıkabilir.
Yarı Saha
Ofsayt rakip yarı sahada olur. Kendi yarı sahanda ofsayta düşemezsin. O yüzden hücumcular rakip hücumdayken, eğer savunmaya yardım etmiyorlarsa orta saha çizgisine kadar gelip orada dururlar. Rakibin bir savunmacısı da ne olur ne olmaz diye başında bekler.
Sonuç olarak ofsayt kızların bilmemesiyle alakalı geyikler kadar, futbol oyununun genel biçimini belirleyen, topa elle dokunamamaktan sonraki en önemli kuralıdır. Dünya kupası da zevklidir. İyi seyirler dileriz.
